بررسی فون جوندگان (muridae: gerbillinae) و تعیین مخازن بیماری لیشمانیوز پوستی با روش nested-pcr در شهرستان جاسک، استان هرمزگان، ۱۳۸۷

چکیده زمینه و هدف: جوندگان دم جارویی (rodentia: muridae: gerbillinae) مهمترین میزبانان مخزن انگل عامل بیماری لیشمانیوز جلدی مرطوب (zoonotic cutaneous leishmaniasis=zcl) یعنی leishmania major می باشند. در مناطق مختلف کشور گونه های متفاوتی از این جوندگان در نگهداری انگل نقش دارند. از آنجا که شهرستان جاسک در حال حاضر مهمترین کانون اندمیک این بیماری در استان هرمزگان و جنوب شرقی کشور محسوب می گردد، مطالعه حاضر بمنظور آگاهی از گونه های جوندگان این شهرستان و تعیین گونه های مخزن انگل طراحی و اجرا گردید. روش بررسی: در مطالعه ای توصیفی در سال 1387، جوندگان از مناطق مختلف شهرستان با استفاده از تله های زنده گیر صید گردیدند. این جوندگان در فیلد با استفاده از کلروفرم بیهوش و از لاله گوش هر حیوان چهار عدد لام بروش سمباده زنی تهیه و سپس مشخصات مرفومتریک آنها بطور کامل اندازه گیری و ثبت گردید. شکم هر جونده با تیغ جراحی باز و کبد و طحال هر نمونه در تیوبهای شماره گذاری شده حاوی اتانول 70 درصد نگهداری و بقیه بدن نیز پس از پاکسازی در بطریهای حاوی فرمالین ده درصد جهت تاکسیدرمی و تعیین هویت به آزمایشگاه جانورشناسی ارسال گردید. لامهای تهیه شده هم به روش میکروسکپیک (رنگ آمیزی با گیمسا) و هم مولکولی مورد بررسی قرار گرفتند. کبد و طحال هر نمونه مورد استخراج dna و تکثیر آن قرار گرفتند. استخراج dna بروش proteinase k و فنل/کلروفرم/آیزوآمیل الکل انجام و تکثیر آنهم به روش nested-pcr و با استفاده از پرایمرهای lin r4-lin17-lin19 که بطور اختصاصی بخش متغیر (variable) مینی سیرکلهای کینتوپلاست گونه های مختلف انگلهای لیشمانیا را تکثیر می نمایند، انجام پذیرفت. این پرایمرها قادر به تشخیص و تمایز میان گونه های لیشمانیای موجود در کشور بودند. یافته ها: در مجموع 106 سر جونده صید گردید که از پنج گونه از سه جنس مختلف بودند. گونه meriones persicus با 35/27 درصد صید گونه غالب بود. آلودگی لیشمانیایی بطریقه میکروسکپی در یک نمونه ماده گونه tatera indica (7/3%)، یک نمونه ماده گونه meriones hurrianae (85/3%) و یک نمونه نر گونه gerbillus nanus (88/5%) مشاهده گردید. در روش مولکولی نیز یک مورد آلودگی در گونه t. indica، دو مورد آلودگی در دو نمونه ماده m. hurrianae (69/7%) و دو مورد آلودگی در نمونه های نر وماده ای از g. nanus (76/11%) مشاهده و گونه انگل l. major شناسایی گردید. نتیجه گیری: جوندگان دم جارویی به وفور و با تنوع نسبتاً زیاد در شهرستان جاسک و درمجاورت اماکن انسانی فعالیت می نمایند. گونه های t. indica، m. hurrianae و g. nanus بعنوان میزبانان مخزن بیماری در این کانون معرفی می شوند. این مطالعه اولین مطالعه مولکولی مخازن بیماری لیشمانیوز در جنوب شرقی کشور می باشد. آلودگی گونه ژربیلوس نانوس به لیشمانیا ماژور برای اولین بار در دنیا گزارش می گردد. کلید واژه ها: لیشمانیوز پوستی، جوندگان دم جارویی، nested-pcr، لیشمانیا ماژور، تاترا ایندیکا، ژربیلوس نانوس، مریونس هوریانه، جاسک، ایران. وصول مقاله: 4/10/89 اصلاحیه نهایی: 8/12/89 پذیرش مقاله: 17/1/90